In de week dat buienradar failliet ging is er helaas meer transpiratie dan inspiratie. Als dan ook nog eens het geschrevene opeens blijkt verdwenen nadat je tussendoor even een maaltijd nuttigt kan een vloek niet uitblijven. Lydia zei nog zo: ''schrijf je stukjes eerst in word en niet direct op de website''. U raad al dat ik nu me wederom aan deze zonde beschuldig. Iets met een ezel en een steen. Gelukkig zijn er nog wel enkele taferelen op de gevoelige plaat vastgelegd door Jaap van Tellingen. Ook is er natuurlijk de tussenstand.


Deze wordt aangevoerd door Benno met de schitterende zonneklep. Hij staat ook bovenaan in het klassement om de meeste partijen. Samen met Mark en Dennis miste hij er nog geen enkele. 

Wel kan worden gesteld dat zomerschaak geen hinder leek te ondervinden van het op Indisch kampioenschap dat gek genoeg plaatsvindt in dieren. Enthousiastelingen als Alef, Rudolp Tim, Sjaak, Johan en Rudi (niet te verwarren met de Rudi uit kabouter Wesley: Rudi niet) vulden de lacune op.


Wyona van der Poel ging er vandoor met de dagprijs.


Nico legde beslag op de ratingprijs (dat zou het pannenkoekenschip ook moeten doen).


Bruno had een slechte dag


Koen nam een snipperdag


Nobel als ik ben heb ik Jaap inmiddels ook opgenomen in de stand (iets wat vermoedelijk door niemand was opgemerkt).


De competitieleider had zijn handen vol aan de verbaal onverwoestbare Anna. 

Volgende week zijn we al weer op de helft. Het belooft weer een spektakel te worden. Net als vandaag. Er is namelijk een heuse bruiloft in het cafe.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Vreemde Vogels - Billy Bouwmans


Toen mijn oude vriend Maarten Roorda voor de derde keer vroeg of ik niet eens bij het schaken kwam kijken, omdat 'schakers best aparte mensen zijn' (zijn woorden), dacht ik: 'Waarom niet? Waarom kom ik niet eens langs en kijk ik met de bril van de gedragsbioloog en/of massapsycholoog naar een voor mij onbekende groep?'

Ik ontmoette Maarten tijdens het eerste jaar van onze studie Antropologie aan de RUG. Af en toe dronken we een biertje na afloop van een hoorcollege. Maarten zei na een half jaar de studie te 'vaag' te vinden en hij besloot Theoretische Wiskunde te gaan studeren. Zoals dat soms gaat bij jonge mensen, vooral bij mannen, verloren we elkaar uit het oog. Maar zoals dat soms gelukkig ook gaat, kwamen we elkaar weer tegen op een kruispunt, een kruispunt dat 'ongeveer 17 en een half jaar later' heet.

De afgelopen maanden dronken we weer geregeld een biertje. Maarten vertelde me dat hij in de jaren dat we elkaar niet hadden gezien hoteleigenaar, kroegbaas en jawel, schaker was geworden . Die eerste twee zijn professies die ik nooit achter Maarten had gezocht, maar van de derde (schaker) verbaasde het me eigenlijk weinig. Maarten heeft altijd al van intellectuele uitdagingen en moeilijke puzzels gehouden. Is schaken niet één grote puzzel, die na een nieuwe zet weer verandert in een nieuwe puzzel? Hij haastte zich te zeggen dat hij helemaal niet zo goed is in schaken, 'Ik ben een prutser', waren geloof ik zijn exacte woorden. Maarten kwam inderdaad een beetje gefrustreerd over als het over zijn schaakkwaliteiten ging, en dat gaf hij ook eerlijk toe. Maar het was vooral toch een erg leuk spelletje, benadrukte hij. Gespeeld door leuke, maar aparte mensen, aldus Maarten.

Dat wilde ik wel eens met eigen ogen zien. In mijn werkzame leven breng ik het gedrag van verscheidene mens- en diersoorten in kaart, zoals reigers, hoerenlopers, doodskopaapjes in Artis, ambtenaren, walvissen en verkeersagenten. Als gedragsbioloog en massapsycholoog kijk je bijvoorbeeld naar zaken als normaal of typisch gedrag, gedragingen in een periode van crisis of schaarste en hiërarchische verhouding (in de mensenwereld ook wel gezagsverhouding genoemd). Ik zeg er direct bij dat ongeveer zes uur observeren (zoals afgelopen woensdag) in principe te weinig is om verregaande conclusies te trekken. Toch geeft een en ander denk ik een aardig beeld van kenmerkende gedragingen binnen een bepaalde subcultuur. En er kunnen derhalve toch best een paar voorzichtige conclusies getrokken worden over de Groningse schakerscene.

Bij het observeren van groepen dieren en/of mensen, hoor je de vooroordelen van de observateur (in vaktermen: behavioral cognitive bias), zoveel mogelijk uit te schakelen. Zo dacht ik aanvankelijk dat schakers over het algemeen oudere mannen waren; het intellectuele type, dat tussen het schaken door Nietzsche citeert en de pijp stopt. Ook andere vooroordelen zoals dat de jongere schakers allemaal stotterende Natuurkunde-studenten met brillen zijn, viel reuze mee. Vooroordelen hebben zeker hun functie, maar als wetenschapper moet je ook in een vroegtijdig stadium toe durven geven als die vooroordelen niet kloppen.


Op het Zomerschaak waren maar liefst 46 schakers afgekomen.

Woensdagavond even voor zeven uur, ruim een uur voor aanvang van het Zomerschaak, nam ik plaats op het terras van Café Hooghoudt (ik was die man met dat grijze overhemd, Marlboro's en zwarte snor), om de boel eens rustig te observeren. Deze gastschrijver en 'observateur professionele' bestelde een koffie en ging eens rustig zitten tussen een aantal heren die eruit zagen alsof ze daar al de hele dag zetelden. Waren dat nou de kleurrijke schakers waar Maarten zo hoog over opgaf? Om kwart voor acht vroeg ik me daadwerkelijk af of deze zes doordrinkers tezamen voor de cup van het Zomerschaak gingen strijden. Het werd tien voor acht, vijf voor acht en drie voor acht, toen plotseling de ‘echte’ schakers uit alle hoeken en gaten opdoken en er om klokslag 8 uur tot mijn verbazing meer dan veertig mensen ietwat ongemakkelijk op het terras stonden. In parate houding, om naar de indeling van Maarten te luisteren, staken ze hun hand de lucht in als ze hun eigen naam hoorden.

Observatie # 1: De schaker houdt er niet van te vroeg te komen, maar komt liever ook niet veel te laat.

Conclusie # 1: De schaker is zich door het gebruik van de schaakklok tijdens het spel, ook tijdens het dagelijks leven erg bewust van de factor 'tijd', met uitzondering van laat op de avond.

Het eerste dat de gedragsbioloog doet, is de standaardgroep tellen. Ik kwam tot 46 individuen. Een goede blik op de aanwezige schakers leerde mij dat er wel een paar oudere mannen tussen zaten, maar dat die ten eerste geen pijp rookten en ten tweede ook niet tezamen de meerderheid vormden. Ik zag mensen met zeer verscheidene achtergronden; een Indiër, een Chinees, een Fries, een Indiaan en een neger. Alleen de Eskimo ontbrak nog, zou je gekscherend kunnen zeggen. Ook zag ik alle leeftijden voorbij komen; van 10 jaar tot 70 jaar. Een zeer diverse groep dus, waarbij wel opviel dat het percentage vrouwen (8,4 %) wel erg laag ligt.

Observatie # 2: Schakers zijn onderdeel van een groep met een vrij diverse achtergrond, die licht oververtegenwoordigd lijkt door blanke, mannelijke twintigers met brillen.

Conclusie # 2: Achtergrond lijkt niet leidend te zijn in de frequentie en duur van het onderlinge contact binnen de groep.


Topfavoriet Ivo Maris kon z'n favorietenrol niet waarmaken.

Na aanvankelijke onrust om zo snel mogelijk een tafeltje te vinden, zat iedereen, en keerde de rust weder. In het begin werd er regelmatig op de klok gedrukt - soms hard, soms zacht - maar die frequentie nam na de openingszetten snel af. Van Maarten begrijp ik dat er een zogenaamd 'rapid-tempo' werd gespeeld, een tijdseenheid die tussen langzaam- en snelschaken in zit, en dus ideaal zou moeten zijn voor een relaxte zomeravond.

Ik hoorde een schaker, die volgens Maarten luistert naar de naam Hiddo Zuiderweg, en ook schaaktrainer is, een anekdote vertellen. 'Schakers zijn slimme wezens', zei Zuiderweg. 'Zo slim, dat ze elkaar ook buiten het bord direct op elkaars tekortkomingen wijzen.' Niet veel later hoorde ik een andere schaker - naar verluidt Bruno Jelic, (ik vermoed een Kroaat of een Bosniër) - luid en duidelijk zeggen: 'Ik ben de lelijkste man van het terras.' Bovenstaande anekdotes, die kort na elkaar en tussen de eerste en tweede ronde plaatshadden, vertellen mij als gedragsbioloog het volgende:

Observatie # 3: Schakers zijn over het algemeen eerlijk en hechten (veel) waarde aan objectiviteit.

Conclusie # 3: Schakers zijn vaker bèta’s dan alfa’s, omdat objectiviteit in de wetenschappelijke wereld een belangrijker rol speelt dan zaken als sociale omgang, kunstzinnigheid of interpretatie.

De tweede ronde begint, en de schaker wordt gemiddeld iets luidruchtiger. Tijdens de eerste ronde werd er niet veel gepraat tijdens de partijen, maar dat is nu - wellicht mede als gevolg van de genuttigde alcohol - anders. Overigens drinkt de schaker tamelijk veel, meer dan de meeste andere groepen die ik in mijn werkzame leven heb geobserveerd. Ook de strijd achter het bord wordt dientengevolge iets heviger. Ik hoor schakers dingen zeggen als: 'Gefeliciteerd. (......) Ja, verdomme, ik stond de hele partij gewonnen.' Of: 'Je had wel mazzel.' Ik hoor een meisje van tien (naar verluidt het talent Machteld van Foreest) na een zege op haar tegenstander (Meester Ivo Maris) zeggen: 'Maar je hebt ook niet zoveel talent.' Regelmatig zie ik de verliezende schaker de winnaar een slap handje geven zonder de ander aan te kijken, en soms wordt zelfs die hand bewust of onbewust vergeten.

Observatie # 4: Schakers houden niet van verliezen, wel van elkaar pesten.

Conclusie # 4: De schaker kan goed tegen gemoedswisselingen (de ene keer winnen en het andere moment verliezen), anders was hij of zij allang gestopt.

Ik hoor vervolgens de verliezende schakers dingen zeggen als: 'Het is maar Zomeravondschaak.' Of: 'Nou ja, we doen dit voor onze lol, toch?' Of: 'Biertje dan maar?' De schaker vergeet een verliespartij het liefst zo snel mogelijk (zie vorige observatie en conclusie), en doet hier ook bewust zijn best voor door van onderwerp te veranderen, te gaan snelschaken, weg te lopen of snel iets te drinken te bestellen.

Observatie # 5: Schakers relativeren zeer regelmatig.

Conclusie # 5: De schaker moet zichzelf er regelmatig aan herinneren dat schaken niet het allerbelangrijkste is in het leven. En ook is dat het wel voor een bepaalde schaker, dan nog doet hij of zij alsof dat niet zo is, als bescherming tegen het verliezen. Relativeren is een vorm van overleven, dat geldt zeker voor de schaker.

Voor de derde ronde begint, zie ik schakers met elkaar praten over schaken en andere dingen zoals voetbal, schaakpolitiek, schaakclubs, Magnus Carlsen, politiek en schaatsen. De schaker maakt in principe met iedereen een praatje, ik ontwaar geen vaste clubjes of duidelijk definieerbare gezelschappen. De schaker drinkt stevig door, en gaat vaak snelschaken in de pauze van het rapidschaken.

Observatie # 6: Schakers schaken erg graag en veel.

Conclusie # 6: Voor veel schakers is schaken meer dan een hobby, en heeft het meer weg van een levenswijze of een verslaving.

Ondanks dat enkele verstandige schakers (en die met een vaste baan) naar huis gaan, raken  kroeg en terras steeds voller. Nieuwe bezoekers sluiten zich aan bij de schakers. Deze nieuwe bezoekers hebben zichtbaar vaak ook een schaakachtergrond. Maarten vertelt me dat de enige aanwezige grootmeester (Sipke Ernst) samen met zijn pupil, een sterke Indische meester, de kroeg binnen komen lopen. De andere, mindere schakers kijken even naar hen om, de twee worden door vrijwel iedereen gegroet, maar niemand lijkt overdreven onder de indruk.

Observatie # 7: Er is wel degelijk sprake van een hiërarchie in de schaakwereld, al is die voor de buitenstaander niet heel duidelijk zichtbaar.

Conclusie # 7: In de schakerswereld wordt de hiërarchie hoofdzakelijk door de schaakrating bepaald, en minder door zaken als geslacht, geaardheid, leeftijd en gedrag.

Ronde vier is afgelopen en de schaker vertoont soortgelijk gedrag als eerder op de avond, maar dan in versterkte mate. De schaker schaakt meer, praat meer, drinkt meer, lacht meer en rookt meer. De schaker wordt langzaam meer zichzelf, zou je kunnen zeggen, en daardoor langzaam ook meer schaker. Om een uur of half 1 vind ik het welletjes en verlaat de kroeg. Tot mijn grote verbazing puilen kroeg en terras nog altijd uit.  

Observatie # 8: De meeste schakers hebben geen werk, of in elk geval geen van 9 tot 5-baan.

Conclusie # 8: De schaker houdt niet van werken omdat hij liever schaakt. Of: De schaker is het type mens dat spel belangrijk vindt dan maatschappelijk serieuzere zaken zoals werk.

Ok, en dan tot slot nog een verslagje van de ronde, dat ik met behulp van Maarten heb geschreven.


Wie heeft er computers nodig voor complexe zaken als een indeling? Maarten niet.

TurboTonnie, Jacques Jambon en Roorpils bewijzen dat bijnamen in de schaken bijna vaker voorkomen dan in het boksen. Vreemde vogels als Taeke, Souhoka en Pouw behoeven geen bijnaam, terwijl kleurrijke exemplaren als een Pauw, Pellikaan en Haan woensdag zelfs nog ontbraken. Ook Ook uit India, Uit India, en Van Indië lieten verstek gaan, alsmede outsiders als Charly, Jerry en Johny. Ik ken Maarten als de Seth Gaaikema van het Noorden, dus kon hij de volgende indelingen niet laten liggen: Ben tegen Jerry, Visser tegen Van der Poel, Ham tegen Van Os en tegen De Boer tegen Knol. Die laatste, Geon Knol, werd overigens de dagwinnaar met een knappe 3,5 punten uit vier partijen. De kleine Drent liet alleen in de openingsronde een halfje liggen tegen Benno de Jongh en kon de fles Hagel en Donder in zijn knapzak steken.


Twee wonderlijke vogels verklaren elkaar de liefde.

Observatie # 9: Schakers vormen een bont gezelschap.

Conclusie # 9: Ik ga ook maar eens schaken leren. Maarten, kan je me de volgende keer wat tactiek van het schaken leren onder genot van een biertje?


De tussenstand, het enige dat echt telt.

Kun je net als Billy behoorlijk in de pen klimmen en zou je een keer het rondeverslag willen doen. Laat het me dan gerust weten. Volgende week gooien vele deelnemers een dier op hun bord. Ik wil graag alle deelnemers van het open NK veel succes toewensen.

Tot volgende week!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De tweede zomerschaakavond had minimaal te lijden onder het WK voetbal. 26 deelnemers besloten dat Frankrijk-Kroatië maar door andere ogen bekeken dienden te worden. Ook de teksten van Jaap Ham zorgden er niet voor dat men thuis bleef. Bemoedigend dus, kennelijk is het leuk om mee te doen. Zelf had ik het ook erg naar mijn zin. De sfeer was ontspannen en er kon net als in mijn kinderjaren lekker buiten worden gespeeld. In tegenstelling tot vorige avonden was ik ook op schema. Elke ronde begon keurig om het hele uur. De indeling levert me wel eens enige hoofdbrekens op waardoor ik hier niet altijd in slaag. Voorlopig zal de computer dus, tegen alle goedbedoelde adviezen in, nog niet zijn intrede doen in het zomerschaak. Dat Kenneth 4 keer wit kreeg is gelukkig niemand opgevallen. 


De prijs ging weer naar Ivo. Hij bleek een (N)Ivootje te hoog voor de rest. Ik denk dat weinig deelnemers gedacht hebben: Als Ivo er Mar is? Persoonlijk ben ik fan. 


Werd er dan alleen maar geschaakt. Nou volgens altijd goedlachse Jeroen werd er ook gespeeddate. Met 25 minuten op de klok vuurde hij vragen af op de dame die niet eens met haar voeten bij de grond kon. Resultaat een slagveld omdat hij niet met dames bleek om te kunnen gaan. 


Er was ook muziek, vele talenten bevolkten het terras aan het zuiderdiep. 


Een enkeling maakte een uitstapje naar het bridge.


Er waren geen inzendingen met betrekking van de hamvraag van vorige week. Ik zal u maar niet langer in spanning houden. Tonnie Turbo-Jacques Jambon: 1. e4, c5. 2. d4, cxd4. 3. Pf3, e5. 4. Pxe5??, Da5+

Dan volgt nu de stand:


Tot besluit wil ik een van de wijsheden van sterrenkundige Aries niet onthouden:" The brain is like a parachute. It doesn't work unless it opens up.

Graag tot volgende week, met mogelijke een nieuwe gastschrijver.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Drents duo oppermachtig in de 1e ronde van het Zomerschaak!


Na 309 nachtjes slapen kon weer worden afgetrapt voor een verse editie zomerschaak. Op deze 9 woensdagen kunnen er in 36 potjes rapid maximaal 180 punten worden vergaard. Dit is zo'n beetje de enige gelijkenis met het darten. Niet getreurd als u hier niet in slaagt, bij dit toernooi loont het ook om te verliezen (1 pnt). Puntendeling bij het schaken ook wel bekend als remise vergroot je aantal met drie.